jiàn tài zōng shí sī shū
谏太宗十思疏
chén wén: qiú mù zhī zhǎng zhě, bì gù qí gēn běn yù liú zhī yuǎn zhě, bì jùn qí quán yuán sī guó zhī ān zhě, bì jī qí dé yì.
臣闻：求木之长者，必固其根本；欲流之远者，必浚其泉源；思国之安者，必积其德义。
yuán bù shēn ér wàng liú zhī yuǎn, gēn bù gù ér qiú mù zhī zhǎng, dé bù hòu ér sī guó zhī zhì, chén suī xià yú, zhī qí bù kě, ér kuàng yú míng zhé hū? rén jūn dāng shén qì zhī zhòng, jū yù zhōng zhī dà, jiāng chóng jí tiān zhī jùn, yǒng bǎo wú jiāng zhī xiū.
源不深而望流之远，根不固而求木之长，德不厚而思国之治，臣虽下愚，知其不可，而况于明哲乎？人君当神器之重，居域中之大，将崇极天之峻，永保无疆之休。
bù niàn jū ān sī wēi, jiè shē yǐ jiǎn, dé bù chǔ qí hòu, qíng bù shèng qí yù, sī yì fá gēn yǐ qiú mù mào, sāi yuán ér yù liú zhǎng yě.
不念居安思危，戒奢以俭，德不处其厚，情不胜其欲，斯亦伐根以求木茂，塞源而欲流长也。
wàng guó yī zuò: sī guó fán bǎi yuán shǒu, chéng tiān jǐng mìng, mò bù yīn yōu ér dào zhe, gōng chéng ér dé shuāi, yǒu shàn shǐ zhě shí fán, néng kè zhōng zhě gài guǎ.
(望国 一作：思国)凡百元首，承天景命，莫不殷忧而道著，功成而德衰，有善始者实繁，能克终者盖寡。
qǐ qí qǔ zhī yì shǒu zhī nán hū? xī qǔ zhī ér yǒu yú, jīn shǒu zhī ér bù zú, hé yě? fū zài yīn yōu bì jié chéng yǐ dài xià, jì dé zhì zé zòng qíng yǐ ào wù jié chéng zé wú yuè wèi yī tǐ, ào wù zé gǔ ròu wèi xíng lù.
岂其取之易守之难乎？昔取之而有余，今守之而不足，何也？夫在殷忧必竭诚以待下，既得志则纵情以傲物；竭诚则吴、越为一体，傲物则骨肉为行路。
suī dǒng zhī yǐ yán xíng, zhèn zhī yǐ wēi nù, zhōng gǒu miǎn ér bù huái rén, mào gōng ér bù xīn fú.
虽董之以严刑，震之以威怒，终苟免而不怀仁，貌恭而不心服。
yuàn bù zài dà, kě wèi wéi rén zài zhōu fù zhōu, suǒ yí shēn shèn.
怨不在大，可畏惟人；载舟覆舟，所宜深慎。
bēn chē xiǔ suǒ, qí kě hū hū? jūn rén zhě, chéng néng jiàn kě yù, zé sī zhī zú yǐ zì jiè jiāng yǒu zuò, zé sī zhī zhǐ yǐ ān rén niàn gāo wēi, zé sī qiān chōng ér zì mù jù mǎn yì, zé sī jiāng hǎi xià bǎi chuān lè pán yóu, zé sī sān qū yǐ wéi dù yōu xiè dài, zé sī shèn shǐ ér jìng zhōng lǜ yōng bì, zé sī xū xīn yǐ nà xià jù chán xié, zé sī zhèng shēn yǐ chù è ēn suǒ jiā, zé sī wú yīn xǐ yǐ miù shǎng fá suǒ jí, zé sī wú yǐ nù ér làn xíng.
奔车朽索，其可忽乎？ 君人者，诚能见可欲，则思知足以自戒；将有作，则思知止以安人；念高危，则思谦冲而自牧；惧满溢，则思江海下百川；乐盘游，则思三驱以为度；忧懈怠，则思慎始而敬终；虑壅蔽，则思虚心以纳下；惧谗邪，则思正身以黜恶；恩所加，则思无因喜以谬赏；罚所及，则思无以怒而滥刑。
zǒng cǐ shí sī, hóng zī jiǔ dé, jiǎn néng ér rèn zhī, zé shàn ér cóng zhī, zé zhì zhě jǐn qí móu, yǒng zhě jié qí lì, rén zhě bō qí huì, xìn zhě xiào qí zhōng wén wǔ zhēng chí, jūn chén wú shì, kě yǐ jǐn yù yóu zhī lè, kě yǐ yǎng sōng qiáo zhī shòu, míng qín chuí gǒng, bù yán ér huà.
总此十思，宏兹九德，简能而任之，择善而从之，则智者尽其谋，勇者竭其力，仁者播其惠，信者效其忠；文武争驰，君臣无事，可以尽豫游之乐，可以养松乔之寿，鸣琴垂拱，不言而化。
hé bì láo shén kǔ sī, dài xià sī zhí, yì cōng míng zhī ěr mù, kuī wú wéi zhī dà dào zāi?
何必劳神苦思，代下司职，役聪明之耳目，亏无为之大道哉？
臣闻：求木之长者，必固其根本；欲流之远者，必浚其泉源；思国之安者，必积其德义。源不深而望流之远，根不固而求木之长，德不厚而思国之治，臣虽下愚，知其不可，而况于明哲乎？人君当神器之重，居域中之大，将崇极天之峻，永保无疆之休。不念居安思危，戒奢以俭，德不处其厚
